De Kerkhof TV ontvanger.

Tijdens een zoektocht op internet over de historie van de TV van vóór de 2e wereldoorlog kwam ik een interessante foto tegen. Het bleek een Nederlandse zelfbouw TV te zijn. Bij navraag op het Nederlands forum voor oude radio's kwam naar voren dat het hier ging om de zogeheten 'Kerkhof' ontvanger. Meneer Kerkhof was een radio amateur en TV pionier. In het begin gebruikte hij het nipkow principe voor zijn TV. Meneer Sanders heeft voor dit systeem een beeldcombinator bedacht. Dit was niets meer dan een beeldbuis voor een scoop met daarbij een paar thyratrons voor de tijdbasis. Dat klinkt nu heel eenvoudig maar in die jaren was het zijn tijd ver vooruit. Het grote voordeel was dat er geen bewegende delen meer waren, geen grote schijf en geen lawaaiige motor. Meneer Kerkhof heeft beide systemen in een boek beschreven. Zo was het mogelijk, voor de vooruitstrevende amateur, om een TV te bouwen. Er is geen enkel behouden toestel bekent uit die tijd. Maar ik had het toch graag in het echt zien werken. De enige mogelijkheid was dus zelf bouwen. En dat is gedaan. Hieronder kunt u de volledige beschrijving vinden van de bouw van dit toestel.

Om u alvast een idee te geven hoe het geheel er uit ziet en werkt kunt u dit flimpje bekijken.

>> Ga naar de voeding <<    >> Ga naar de beeldcombinator <<    >> Ga naar de ontvanger <<

De bouw van een dergelijke TV ontvang installatie is nu meer werk dan dat het in 1936 moet zijn geweest. Onderdelen zijn niet meer te koop in de winkel. Zoeken dus. De onderdelen die je vervolgens vindt of krijgt zijn ook al bijna een eeuw oud. Kortom, eerst reviseren en dan pas bouwen. Als eerste had ik van Ben Koks al een paar mooie onderdelen gekregen. Een paar 4 pins buisvoeten, kleine smoorspoelen en een combi voedingstrafo. Van de combi was de smoorspoel onderbroken. Het zal wel een kleinigheidje zijn. Solderinkje los, draadje gebroken oid... Niets bleek minder waar.

Was het nu Tau of Touw -tijd?!? Als mijn docent vroeger deze smoorspoel had laten zien dan had ik het nooit meer vergeten denk ik ;-) Omdat zowel de begin als eindaansluiting netjes vast zaten moest de onderbreking wel -ergens- in de spoel zitten. Kortom afwikkelen maar. Gelukkig is dit niet zo'n teertrafo van Philips, maar een mooi schoon gewikkeld model. De truuk met de spoel afwikkelen is eenvoudig maar het touw werkt tegen. Ik trek er elke keer een meter of 5 vanaf door van de spoel af te lopen. En telkens als het draad vast loopt, even het touw door knippen. Vervolgens laat ik de boormachine draaien om die meters weer op een lege klos van soldeertin te wikkelen. En jawel hoor het einde van het draad was bereikt maar de spoel was nog niet leeg. Een mooi klein groen hoekje waar de draad weg-geoxideerd was. Behalve dit deel was de draad verder perfect. Het draad was dus prima weer te gebruiken.

De rollen zijn nu letterlijk omgedraaid. De spoelkoker op de boormachine en draaien maar. Neem de tijd. En het is maar een smoorspoel. Van een aantal windingen meer of minder ligt niemand wakker. Omdat de smoorspoel / combitrafo niet gebruikt wordt zoals hij oorspronkelijk bedoelt is heb ik wat extra isolatie aangebracht in de smoorspoel. De spoel komt hier op een niveau te staan van ca 800V. normaal is dat niet meer dan ca. 350V.

Gelukkig had ik met de gloeistroomtrafo's wat minder werk. De netsnoeren hebben in de jaren hun veiligheid verloren. Dus hier zijn een paar mooie nieuwe snoeren aan gekomen. Tevens zijn er primair kleine netzekeringen gemonteerd voor de veiligheid. Webshop Ben Dijkman & Co

Maar wat is een voeding zonder afvlakking? Omdat ik de paddenstoel elco's leuk vind om te zien moeten deze er op komen. Zoals iedereen hier wel weet zijn deze tegenwoordig niet betrouwbaar meer. Dus de inhoud er uit (Bah wat een gore zooi) en een nieuwe elco er in. Van een strip aluminium heb ik een drietal steuntjes gemaakt.

In het boek staat een beschrijving voor de hoogspanningselco's van de 800V voedingsspanning. Men kan twee elco's in serie plaatsen. Men kan ook condensatoren nemen van 1KV of liever nog wat hoger. Ik heb voor de laatste optie gekozen. Dus op deze plaats geen elco's. Blikcondensatoren laten zich gelukkig wat makkelijker reviseren. In de ontvanger zitten nog meer blikcondensatoren verwerkt. Dus dan alles ook maar in één keer reviseren.

De voeding bevat ook een tweetal stabilisatiebuizen. Helaas heb ik de originele nog niet te pakken kunnen krijgen. Ik heb twee vervangende lampen gekregen met een octal voet. Deze heb ik alvast omgezet naar een E27 fitting welke ook aan de originele zitten. Bij sommige gloeilampen is er niet te solderen aan de schroefdraad. Andere heel oude gloeilampen die ik nog had hebben een mooie koperen schroefdraad. Maar dat vond ik ook weer zonde. Spaarlampen gebruiken wel een voet waar goed aan te solderen is.

De voedingslayout is schaal 1:1 met het boek meegeleverd. Leuk maar niet alle onderdelen hebben exact de afmetingen zoals getekend. Maar niets is verkeerd, een amateur uit die tijd zou gebruiken wat hij voor handen heeft. Dus waarom zou dat nu niet kunnen?

Het enige vreemde is dat het schema van de voeding in het boek niet correct / niet compleet is. Ik heb het originele schema geplaatst en daar onder het aangepaste (correcte) schema. Hier het originele schema:

Hier het aangepaste schema:

Na alle onderdelen in huis te hebben is het tijd voor de bouw. Van Ben Dijkman heb ik prachtig oliekous gekregen. Ik twijfelde even aan de isolatiekwaliteit van dit soort kous. Dus de megger er op. Bij 1KV was er nog geen spoor van lek te bekennen. Puik spul Ben!

Het enige dat ik nog even moet maken is een batterijhoudertje. En ik heb nog geen mooie klipjes om de batterij aan te aansluiten. Dit komt er nog wel op uiteraard.

>> Ga naar de voeding <<    >> Ga naar de beeldcombinator <<    >> Ga naar de ontvanger <<

Nu is het tijd voor de zogeheten beeldcombinator. Tegenwoordig heeft zoiets de naam monitor. Ik wil in vogelvlucht laten zien wat het inhoudt om zo'n monitor te maken. Daarbij wil ik vooral laten zien dat je als zogeheten "keukentafel amateur" best heel aardige resultaten kunt bereiken. Allereerst hebben we voor de beeldcombinator de minste beschrijvingen in het boek staan. Er zijn twee foto's, een schetsje met een paar component plaatsingen als voorstel én het schema. Verder zijn er geen afmetingen of wat dan ook opgegeven. Het is dan ook aan je eigen creativiteit.

Ook het schema hieronder is aangepast. Op de foto is een AB2 te zien welke niet in het schema stond. De buis werd als diodebuis in de tekst genoemd. En men heeft de massadraad geen aansluiting gegeven. Daar is nu een lampvoet met zijcontact voor gekozen.

Laten we bij de bodemplaat beginnen. In het boek staan alleen wat foto's afgebeeld voor de beeldcombinator. Om nu toch zo dicht mogelijk bij het origineel te komen is het wat schuiven met bekende componenten op een plankje. Zo is het aardig in te schatten hoe groot het toestel uiteindelijk geweest moet zijn. Als breedte is breedte afmeting van de voeding (29cm) genomen. Met het schuiven kwam ik hier heel dicht in de buurt. En het is best aannemelijk dat meneer Kerkhof dezelfde breedte heeft aangehouden. De diepte (38cm) is bepaald door wat te schuiven met componenten en het in acht nemen van de verhoudingen op de foto's.

De bodem bestaat uit een aantal latjes die op de hoeken over elkaar heen liggen. Daaroverheen ligt een multiplex plankje. De hardhouten latjes zijn met een ijzerzaag op maat gemaakt. Daarmee krijg je een zeer glad oppervlak op de kopse kanten. Daarna zijn de onderdelen met elkaar verlijmd.

Metaalbewerking... Nouja, Aluminium. Door de jaren heen heb ik aardig wat afgeknutseld. Om aluminium strak op maar te krijgen heb ik mezelf een truukje aangeleerd wat ik graag wil delen. Teken het aluminium af en snijd dan met een hobbymes een gleufje in het aluminium. (Ja dat kan, het is zacht spul) Klem het vervolgens tussen twee planken in op een bureau wat stevig staat. De snijrand ligt dan precies op de rand van die planken. Haal nu het aluminium rustig heen en weer, je zal zien dat het aluminium steeds makkelijker heen en weer gaat en scheurt. Haal er even een vijltje of schuurpapiertje langs en het resultaat is verbluffend strak!

Met vlakke plaatjes hebben we nog geen chassis natuurlijk, buigen is de volgende stap. Voor de staande delen is aluminium met een dikte van 2mm gebruikt. Om dit mooi strak te buigen komen we op ouderwets bankwerken uit. Daar de frontplaat breder is dan de gemiddelse bankschroef plaatsen we twee metalen staven oid tussen de bekken. Hieroverheen liggen twee getrokken aluminium hoekprofieltjes. Die leveren de strakke hoek voor ons werkstuk. Klop nu met een kleine moker en een blokje hout het aluminium stukje voor stukje om. Neem de tijd, leg het blokje telkens een stukje verder, totdat de haakse hoek bereikt is.

Om het beeldbuisje voor de frontplaat te laten komen moet er een vrij groot gat in. Nu had ik het voordeel dat ik van mijn werk een trekpons kon lenen. Verder wat boor en knutselwerk en de basisvorm komt naar boven.

De onderliggende plaat is een 1mm aluminium plaat. Van een strookje zijn hier prima condensatorbeugels van te maken.

Op het toestel zitten een vijftal potmeters. De potmeters die ik had waren of erg versleten of hadden een sterk verlopen waarde. Uit wat diverse sloopchassis heb ik wel een aantal dezelfde exemplaren kunnen halen. Van Ben Dijkman kreeg ik er ook een paar in dat model. Deze hebben een nieuw binnenwerkje gekregen.

De voorgeschreven DG7-1 beeldbuis lijkt een lastig verkrijgbaar buisje te zijn geworden. Hier is een DG7-6 omgetoverd. Ik kreeg de tip om de buis een dag in de alcohol te zetten, dan lost de lijm op. En jawel...

De voet van de DG7-1 is een verlengde P-voet. Omdat ik geen draaibank heb kon ik geen verlengbus draaien. Dus ik heb het anders opgelost: Ik heb van een tweede P-voet het bovenste deel afgezaagd. Dit dient nu als verlengstuk en past uitstekend.

In het schema is rechts in de hoek een gloei-transformator te zien. Op de gloeiwikkelingen van de AC50 / 4686 buizen staan hoge spanningspieken doordat hier de zaagtandspanning voor de afbuigplaten op komt te staan. Deze trafo moet dus aan goede isolatie-eisen voldoen. Tevens moet voorkomen worden dat er een netbrom overgedragen wordt.

Van een stukje latoenkoper is een prima afscherming te maken. Let wel op dat het begin en eind elkaar niet kunnen raken. Dan ontstaat er namelijk een kortsluitwinding. Om verder een goede isolatie te krijgen is er isolatiemateriaal gebruikt wat om moderne ringkerntrafo's zit. De wikkelingen voor de twee AC50 buisjes zijn op een afstand van elkaar gewikkeld.

Om narigheid in de toekomst te voorkomen heb ik een kleine zekering in de onderkant van de trafo geplaatst. De gebruikte trafo was ook een bekende gloeitrafo van Philips. Hij was al beschadigd, en omdat de spanningen toch niet meer overeen komen is hij overgespoten.

Omdat er aardig wat condensatoren in zitten van GROTE afmetingen had het weinig zin om in sloopradio's te gaan zoeken. Zelf maken is het devies. Bij de papierwinkel heb ik wat cadeaupapier gehaald.

In de winkel: "Ah u heeft mooi cadeaupapier kunnen vinden zie ik?" "Nou nee, ik heb wat kartonnen kokertjes nodig." Ik geloof dat de mevrouw in de winkel er nu nog over na aan het denken is want ze leest deze website vast niet... Van de diverse kartonnen kokers heb ik maten gesneden die ik nodig had. Deze kokertjes heb ik op kleur gemaakt door ze een tijd in een pot politoer te laten hangen. Daarna zijn ze dichtgemaakt met een kartonnetje aan de zijkant om ze te vullen met lijmpistool lijm. Dit is vervolgens zwart gemaakt. Zwarte kit kan natuurlijk ook gewoon.

En dan nu... KNUTSELEN! Zodra je eenmaal alle componenten hebt gaat het snel. Vooraf is er goed over nagedacht hoe ik er alles op wil hebben. Op de meeste componenten zit een plakkertje met het componentnummer er op. Anders kom je er echt niet meer uit.

Hier is de beeldcombinator volledig opgebouwd. Ben Dijkman heeft voor mij die mooie onderstaande multi-kabel op specificatie in elkaar gezet. (De kabel die naar die lampvoet loopt) De spanningen zijn vrij hoog, dus ik wil er goed materiaal aan hebben. Dus alle bedrading is nieuw.

Hier is de nieuw gebouwde beeldcombinator vergeleken met de foto's uit het boek.

Omdat de tuner op dit moment nog niet klaar was, is de eerste test gedaan met een audioversterker. Dit om een groot genoeg signaal aan te kunnen bieden. Normaal komt dit signaal van de AB2 detector af. De bandbreedte van dit soort ontvangers is zo klein dat een audioversterker al voldoet.

>> Ga naar de voeding <<    >> Ga naar de beeldcombinator <<    >> Ga naar de ontvanger <<

De ontvanger van dit project is wel het meest nauwkeurig beschreven onderdeel van het geheel. Er zijn veel foto's beschikbaar en er is zelfs een 1:1 tekening meegeleverd bij het boek. In het onderstaande verhaal weer in vogelvlucht een overzicht over wat het precies inhoudt om deze korte golf (80 meter) ontvanger te bouwen. Dit is tevens het laatste onderdeel van de TV ontvang installatie. Hieronder is de ontvanger, welke Freek Kerkhof zelf heeft gebouwd, afgebeeld.

Het schema van de ontvanger:

Hieronder staat de bouwtekening welke bij het boek zit. Als men echter het boek leest zijn er bepaalde opties in de tekst genoemd. Die opties zijn niet verwerkt in deze tekening of het schema. Dit is voor den amateur zelf in te vullen.

Laten we beginnen bij de diverse onderdelen die gemaakt óf vermaakt moeten worden. Het boek beschrijft als afstemcondensatoren C8 en C9 Forg exemplaren van 250PF welke naar 100PF en 15PF omgebouwd moeten worden. Mijn exemplaren waren 500PF maar de procedure blijft dezelfde. Voor C1 is een lucht exemplaar voorgeschreven van 100PF. Deze heb ik op maat gemaakt vanuit een 150PF exemplaar uit die tijd.

De terugkoppel condensator C11 moet geïsoleerd opgesteld staan. Het asje moet ook van kunststof zijn om het "hand effect" tegen te gaan. (Dit asje is tijdelijk een metalen, zodra ik kunststof heb zal ik deze vervangen)

Weerstand R11 moet worden afgeschermd door een metaalfolie aan aarde te hangen. Deze is gemaakt met een stuk krimpkous om de weerstand te plaatsen. Hierna is er latoenkoper omheen gerold. Deze constructie is bedacht om de laatste beetjes HF rommel buiten te sluiten.

Weerstand R7 is beschreven in het boek als een zelfgemaakte draadgewonden weerstand met 2x 45 Ohm. Er is dun constantaandraad om een kartonnen strookje gewikkeld voor dit doel.

Er is geen radio zonder spoelen! Ook de spoelen moeten zelf gewikkeld worden op trolitul spoelkokers. Het boek geeft ruimtes aan welke glad gevijld moeten worden, om hier netjes de windingen omheen te leggen.

De overige componenten zoals kokercondensatoren en gereviseerde potmeters zijn beschreven in de vorige twee delen. Deze komen hier ook in voor maar ik wil niet in herhaling vallen. Vandaar dat ik dit hier niet laat zien. Het chassis is beschreven als een 0.3mm metalen chassis. Helaas kon ik zelfs niet eens aan 0.5mm gegalvaniseerd staal komen. In de jaren dertig was het gebruikelijk om radio's en dergelijke met aluminium te bouwen. Zodoende heb ik deze ontvanger ook met 0.5mm aluminium gebouwd wat zich ook nog eens vele malen makkelijker met simpele gereedschappen laat bewerken.

In het boek is een foto te zien waarbij meneer kerkhof blijkbaar een misrekening heeft gemaakt bij de chassis afmetingen. Onderin zijn twee uitgevelste gaten te zien bedoelt voor de afstemcondensatoren. Ik heb de afmetingen iets groter genomen zodat ik niet in de problemen kom met mijn afstemcondensatoren. Het komt er op neer dat het chassis 1,5cm dieper is geworden.

Het chassis... Op de manier zoals bij de monitor is beschreven is het aluminium op maat gesneden. Men hoeft de platen niet eens in te klemmen om hem op de snijlijn te laten scheuren. Even knikken en klaar. Het buigen gaat evenzo erg makkelijk. Inklemmen en buigen met een blokje hout. Dit kan gewoon uit de hand zonder hamer! De korte stukken kunnen gewoon over een stukje hardhout gebogen worden.

Uit een vierkant stuk aluminium van 1mm dik zijn makkelijk 4 beugeltjes te maken. Er zijn er twee nodig om het aansluitpaneel op te monteren. Het buigen van deze 1mm beugeltjes is wel weer met de bankschroef, blokje hout en een hamer gedaan. Precies zoals beschreven bij de monitor.

Zo, dat was alweer een hoop voorbereiding. Nu het échte werk... Schuiven met componenten, hoe komt alles het beste uit...

Vervolgens probeer ik zoveel mogelijk gaten al voor te bereiden zonder dat het chassis in elkaar zit. Het kan anders voor komen dat je met de machine niet meer weg komt...

En dan bedraden maar! Helaas mis ik nog een Eddystone spoelhouder, hiervoor heb ik een buisvoet gebruikt. Het chassis is al wel geboord. Ik hoop nog eens zo'n voet te vinden.

Op deze foto is nog een "ordinaire" OA50 te zien. Deze heb ik tijdelijk in plaats van de Westector WX6 gezet. Op het moment van de foto had ik de Westector nog niet ter beschikking.

De E443N video eindlamp is voor de electronische variant niet nodig. In plaats van deze lamp komt de stekker welke naar de monitor gaat. Als men het mechanische beeldscherm wil gebruiken dan is de E443N in gebruik voor het aansturen van de neon lamp.

De afstemknoppen hebben zelf geen schaalverdeling. Ze hebben echter wel een "oogje" welke over een schaal heen kan lopen. Ik moet nog even kijken hoe ik dat ga doen. Misschien opzoek naar andere knoppen.

En dan is hier de totale opstelling met de drie units bij elkaar. De titel van het boek "bouw zelf uw televisie ontvang-installatie" is wel op zijn plaats.

Slotwoord: Ik vind het eigenlijk ongelooflijk snel gegaan allemaal. Na mijn vraag om informatie op 15-6-2011 is er veel gebeurd. Theo en Ben zijn door mijn vraag ook enthousiast geworden. Zij hebben dit geheel ook gebouwd met een zeer geslaagde uitvoering. Maar laten we wel wezen, zonder internet, forum of vereniging was dit voor mij niet mogelijk geweest. Het is nu 27-9-2011, nét iets meer dan drie maanden later... En het ding is klaar! Alle drie delen... Onderdelen zijn door het verenigingswezen en forum en vrienden in no time te verkregen. We hebben het wél over spullen van zo'n 70 a 80 jaar oud... Ik wil iedereen bij deze dan ook bedanken die op welke manier dan ook zijn bijdrage heeft geleverd.

>> Ga naar de voeding <<    >> Ga naar de beeldcombinator <<    >> Ga naar de ontvanger <<